Mechanizm iluzji i zaprzeczania - w ujęciu terapii strategiczno-strukturalnej Prof. Jerzego Mellibrudy - jest jednym z najbardziej charakterystycznych i destrukcyjnych mechanizmów obronnych występujących u osób z uzależnieniem. Polega na tworzeniu fałszywego obrazu rzeczywistości oraz wypieraniu problemu uzależnienia, co utrudnia jego rozpoznanie i skuteczne leczenie. W tym artykule wyjaśniamy, jak działa ten mechanizm, jakie są jego przejawy oraz jakie mogą być konsekwencje jego utrzymywania się.

Czym jest mechanizm iluzji i zaprzeczania?

Mechanizm iluzji i zaprzeczania to proces psychologiczny, w którym osoba z uzależnieniem tworzy argumenty mające potwierdzić, że nie ma problemu z alkoholem, narkotykami, hazardem czy innymi uzależnieniami (nałogami). Często osoby te twierdzą, że mogą w każdej chwili porzucić swoje uzależnienie, a swoje zachowania tłumaczą chwilowymi trudnościami, jak gorszy dzień w pracy czy złe samopoczucie.

Największą pułapką tego mechanizmu jest to, że osoby uzależnione okłamują przede wszystkim siebie. Zniekształcony obraz rzeczywistości uniemożliwia im dostrzeżenie faktycznej skali problemu oraz konsekwencji, jakie wynikają z ich zachowań. Bez odpowiedniej pomocy, mechanizm ten może prowadzić do poważnych skutków zdrowotnych, społecznych i emocjonalnych.

Przejawy mechanizmu iluzji i zaprzeczania

Istnieje wiele sposobów, w jakie mechanizm iluzji i zaprzeczania manifestuje się w życiu osoby z uzależnieniem. Oto najważniejsze z nich:

• Proste zaprzeczenia – osoba nie przyznaje się do istnienia problemu, nawet jeśli dla innych jest on oczywisty.
• Fantazjowanie – tworzenie nierealnych wyobrażeń, np. „Mogę przestać pić, kiedy tylko zechcę”.
• Minimalizowanie – bagatelizowanie skutków uzależnienia, np. „Przecież piję tylko w weekendy”.
• Obwinianie – szukanie winnych swojego problemu, np. „Piję, bo nikt mnie nie rozumie”.
• Racjonalizowanie – znajdowanie „racjonalnych” powodów swojego nałogu, np. „Każdy pije w takich sytuacjach”.
• Koloryzowanie wspomnień – idealizowanie momentów związanych z używaniem substancji, ignorując negatywne konsekwencje.
• Intelektualizowanie – mówienie o uzależnieniu jako o czymś, co dotyczy innych, a nie danej osoby.
• Odwracanie uwagi – unikanie rozmów o problemie poprzez zmianę tematu.
• Marzeniowe planowanie – tworzenie nierealnych wizji przyszłości bez nałogu, bez podejmowania konkretnych działań.

Dlaczego ten mechanizm jest tak niebezpieczny?

Mechanizm iluzji i zaprzeczania sprawia, że osoba z uzależnieniem nie dostrzega potrzeby leczenia. Brak świadomości problemu opóźnia moment, w którym uzależniony podejmie decyzję o terapii, co zwiększa ryzyko pogłębiania się nałogu i jego konsekwencji.

Osoby uzależnione często odczuwają wstyd, lęk czy poczucie winy, które są tłumione poprzez iluzoryczne usprawiedliwienia. To błędne koło, które uniemożliwia przerwanie cyklu uzależnienia.

Droga do zdrowienia – jak przerwać mechanizm iluzji i zaprzeczania?

Przerwanie działania mechanizmu iluzji i zaprzeczania wymaga zazwyczaj pomocy zewnętrznej – wsparcia bliskich, specjalistów czy grup wsparcia. Kluczowe jest:

• Rozmowa z osobą z uzależnieniem – podejmowanie trudnych tematów w sposób empatyczny, ale stanowczy.
• Terapia – profesjonalne wsparcie pozwala osobie z uzależnieniem skonfrontować się z rzeczywistością i zmienić sposób myślenia.
• Edukacja na temat uzależnień – zrozumienie, czym jest uzależnienie, pomaga przełamać zaprzeczenia.

Walka z uzależnieniem to trudny proces, ale możliwy do wygrania. Mechanizm iluzji i zaprzeczania może zostać przerwany dzięki terapii i determinacji osoby z uzależnieniem. Im wcześniej zostaną podjęte działania, tym większa szansa na trwałe wyzdrowienie.

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich boryka się z uzależnieniem, napisz do nas na https://www.centrumrozwojumeritum.pl/, 

kontakt@centrumrozwojumeritum.pl.

Wsparcie specjalistów to pierwszy krok w drodze ku lepszemu życiu.